Wolfram

Ten artykuł dotyczy pierwiastka chemicznego. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Wolfram

tantal ← wolfram → ren
Mo ↑ W ↓ Sg 74 W
Wygląd
stalowoszary
Widmo emisyjne wolframu
Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.	wolfram, W, 74 (łac. wolframium)
Grupa, okres, blok	6, 6, d
Stopień utlenienia	II, III, IV, V, VI
Właściwości metaliczne	metal przejściowy
Właściwości tlenków	średnio kwasowe
Masa atomowa	183,84 ± 0,01[4]
Stan skupienia	stały
Gęstość	19250 kg/m³
Temperatura topnienia	3410–3422 °C[1][2]
Temperatura wrzenia	5555–5900 °C[2][1]
Numer CAS	7440-33-7
PubChem	23964
Właściwości atomowe Promień • atomowy • walencyjny 135 (obl. 193) pm 146 pm Konfiguracja elektronowa [Xe]4f145d46s2[5] Zapełnienie powłok 2, 8, 18, 32, 12, 2[5] (wizualizacja powłok) Elektroujemność • w skali Paulinga • w skali Allreda 2,36 1,40 Potencjały jonizacyjne I 770 kJ/mol II 1700 kJ/mol III 2300 kJ/mol
Właściwości fizyczne Ciepło parowania 824 kJ/mol Ciepło topnienia 35,4 kJ/mol Ciśnienie pary nasyconej 4,27 Pa (3680 K) Konduktywność 18,9×106 S/m Ciepło właściwe 130 J/(kg·K) Przewodność cieplna 174 W/(m·K) Układ krystalograficzny regularny przestrzennie centrowany Twardość • w skali Mohsa 7,5 Prędkość dźwięku 5174 m/s (293,15 K) Objętość molowa 9,47×10−6 m³/mol
Najbardziej stabilne izotopy izotop wyst. o.p.r. s.r. e.r. MeV p.r. 180W 0,12% stabilny izotop z 106 neutronami 181W {syn.} 121,2 dni w.e. 182Ta 182W 26,50% stabilny izotop z 108 neutronami 183W 14,3% stabilny izotop z 109 neutronami 184W 30,64% stabilny izotop z 110 neutronami 185W {syn.} 74,8 dni β− 0,433 185Re 186W 28,6% stabilny izotop z 112 neutronami
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2011-10-05] Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie podanej karty charakterystyki Uwaga Zwroty H H315, H319 Zwroty P P305+P351+P338 NFPA 704 Na podstawie podanego źródła[3] 0 2 3   Numer RTECS YO7175000
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Wolfram (W, łac. wolframium) – pierwiastek chemiczny z grupy metali przejściowych w układzie okresowym. Nazwa pochodzi od wolframitu, minerału, z którego wolfram został wyodrębniony po raz pierwszy. Dawna nazwa polska tungsten^[6] pochodzi od szwedzkich słów tung („ciężki”) i sten („kamień”)^[7]; nazwa o takiej etymologii używana jest współcześnie w języku angielskim, francuskim i kilku innych^[8].

Odkrycie

Istnienie tego pierwiastka zasugerował jako pierwszy w 1779 r. Peter Woulfe, który badał minerał wolframit. Analogiczne sugestie zostały w 1781 r. wysunięte przez Carla Scheelego. W stanie czystym pierwiastek ten jako pierwsi wyodrębnili w roku 1783 José i Fausto Elhuyarowie^[2][7].

Występowanie

Występuje w skorupie ziemskiej w ilości 1,25 ppm. Jego najważniejszymi minerałami są szelit (CaWO₄) i wolframit [(Fe,Mn)WO₄]^[9], który ma skład pośredni pomiędzy hübnerytem, MnWO₄, a ferberytem, FeWO₄ (według części środowiska mineralogów nazwa „wolframit” w ogóle nie powinna być stosowana, a odpowiednie minerały, w zależności od składu, należy klasyfikować jako hübneryt lub ferberyt)^[7]. Wolfram zawierają także stolzyt i raspit (oba PbWO₄)^[10] oraz wiele innych minerałów^[11].

Wydobycie wolframu na świecie w roku 2005

Właściwości fizyczne i chemiczne

Wolfram jest ciemnoszarym metalem. Bardzo czysty jest ciągliwy i łatwo poddaje się obróbce, z niewielkimi domieszkami węgla jest twardy i kruchy. W temperaturze poniżej 0,0012 K (a w postaci cienkiej warstwy poniżej 4 K) staje się nadprzewodnikiem. Dzięki pasywacji jest odporny na działanie tlenu, wody, zasad, kwasów, a nawet wody królewskiej. Roztwarza się natomiast w stopionym azotanie potasu^[12]. W podwyższonej temperaturze utlenia się, reaguje z węglem i fluorowcami.

Wolfram stosowany jest jako dodatek stopowy do wysokogatunkowej stali, z jego stopów sporządza się elektrody lamp elektronowych i rentgenowskich, włókna żarowe itp. Węglik wolframu dzięki niezwykłej twardości służy do wyrobu materiałów ściernych i narzędzi – jest głównym składnikiem widii. Ze względu na wysoką twardość i gęstość jest używany do produkcji rdzeni podkalibrowych pocisków przeciwpancernych oraz kompozytowych pocisków pełnokalibrowych, rzutek (lotek) do darta przy spiekaniu^{[potrzebny przypis]} barreli (beczek); w najlepszych lotkach jego zawartość osiąga 95–97%.

Przypisy